In de yoga-filosofie zijn er acht ‘ledematen’ (ashtanga) die een weg wijzen naar innerlijke balans en spirituele groei. De eerste twee takken van die acht hebben betrekking op ethische principes en persoonlijke disciplines: de yamas en niyamas. Hier richten we ons op de yamas. Deze vijf richtlijnen gaan niet zozeer over wat je moet doen, maar eerder over hoe je in contact staat met de wereld, met anderen en – heel essentieel – met jezelf. Wanneer je de yamas bekijkt als hulpmiddel voor zelfreflectie, ontdek je dat ze niet alleen over gedrag gaan, maar ook over je innerlijke houding.
De vijf yamas zijn: ahimsa (geweldloosheid), satya (waarachtigheid), asteya (niet-stelen), brahmacharya (matigheid of het zorgvuldig beheren van je levensenergie) en aparigraha (niet-hebzuchtig zijn). Misschien klinken sommige termen wat ouderwets, maar ze zijn opvallend toepasbaar op het moderne leven. Wanneer je iedere yama vanuit een innerlijke lens bekijkt, word je uitgenodigd om eerlijk te zien wat er in jou leeft – en hoe je reageert op situaties en mensen om je heen.
Zelfreflectie is soms best spannend. Je kunt geconfronteerd worden met patronen die je liever ontwijkt, of met emoties waarvan je dacht dat je ze al had verwerkt. Tegelijkertijd kan het een avontuurlijke reis zijn: stap voor stap leer je de subtiele lagen van je psyche kennen, zodat je bewuster kunt handelen in plaats van reflexmatig te reageren. Met de yamas heb je dan een praktisch ‘kompas’ in handen. Op ieder moment kun je jezelf afvragen: “Vertoon ik hier geweldloosheid?” of “Ben ik trouw aan de waarheid die diep in mij leeft?” Dat soort vragen opent de deur naar inzicht, groei en verfijning van wie je bent. ✨
Ahimsa: geweldloosheid als zachte spiegel
Van alle yamas wordt ahimsa vaak als de basis gezien. Ahimsa betekent letterlijk ‘geen schade berokkenen’ en wordt in de yoga vaak vertaald als geweldloosheid. In eerste instantie denk je misschien aan uiterlijke handelingen: sla niemand, schreeuw niet tegen je buur, eet plantaardig om dierenleed te beperken. Maar voor veel yogi’s is ahimsa minstens zozeer een innerlijke houding. Geweldloosheid kun je namelijk ook op jezelf richten. De vraag is of je tegen jezelf spreekt met harde veroordelingen, of dat je ruimte geeft aan vriendelijkheid en compassie.
Een dagelijkse manier om ahimsa in te zetten als zelfreflectie, is door stil te staan bij je zelfspraak. Hoe klinken de ‘stemmetjes’ in je hoofd? Noem je jezelf stiekem lui, stom of niet goed genoeg als iets niet lukt? Of geef je jezelf een mentale knuffel wanneer je een fout maakt? Veel mensen beseffen pas na bewust luisteren hoe streng of zelfs agressief ze tegen zichzelf praten. Ben je innerlijk hard voor jezelf, dan straal je die vibratie onbewust ook uit naar anderen. Zelfs zonder woorden kan er een soort spanning ontstaan.
Door te oefenen met ahimsa ‘van binnen naar buiten’, merk je dat het niet alleen gaat om geweld vermijden in de meest letterlijke zin. Het gaat ook om het omarmen van vriendelijkheid, zachtheid en begrip. Stel dat je in een discussie belandt en je voelt woede opkomen. Vaak is de eerste neiging om fel te reageren, om je standpunt luid te verkondigen en geen ruimte te laten voor de ander. Ahimsa nodigt je uit om even te pauzeren, te voelen waar die woede vandaan komt en met een open hart te reageren. Natuurlijk betekent dat niet dat je telkens maar ‘ja en amen’ moet zeggen – ahimsa is geen lauwe passiviteit. Het betekent wel dat je onderzoekt hoe je de innerlijke spanning kunt verzachten, voor je in woorden of daden schiet die je later misschien betreurt.
Een mooie oefening is een kort moment van introspectie aan het begin of einde van je dag. Ga rustig zitten, adem een paar keer diep in en uit, en laat de film van je dag door je hoofd gaan. Kijk of er momenten waren waarop je wél of niet vanuit ahimsa handelde. Hoe reageerde je op onverwachte prikkels, op kritiek of op je eigen gevoelens? Niet om erover te oordelen, maar om te zien of er ruimte is voor meer zachtheid. Ahimsa wordt dan als een spiegel waarin je jezelf liefdevol, maar eerlijk, kunt herkennen.
Satya: truthfulness en de subtiele lagen van eerlijkheid
De tweede yama, satya, wordt vaak vertaald als waarheid, eerlijkheid of authenticiteit. Oppervlakkig gezien gaat satya over niet liegen, maar de diepere laag is: sta je in verbinding met je eigen waarheid, en durf je die waarheid te leven in je dagelijkse doen en laten? Dat is best een uitdaging, want we leren al op jonge leeftijd om ons aan te passen, om lief gevonden te worden of om conflicten te vermijden. Soms verzwijg je daarom wat je écht voelt. Andere keren vertel je een halve waarheid omdat je bang bent dat de ander zou schrikken van wat je werkelijk denkt.
Satya vraagt moed. Het is de moed om je eigen gevoelens onder ogen te zien én de moed om niet bang te zijn om die gevoelens ook naar buiten te brengen. Tegelijkertijd betekent satya niet dat je ongezouten je mening de wereld in moet slingeren, ongeacht de gevolgen. Het gaat altijd samen met ahimsa: wanneer je ‘eerlijkheid’ inzet op een harde of neerbuigende manier, kan dat onnodig veel schade aanrichten. Zo groeit het besef dat satya en ahimsa altijd in balans mogen zijn: je spreekt de waarheid, maar wel met compassie en respect.
Zelfreflectie op satya kan verrassende inzichten geven. Misschien merk je dat je soms je eigen behoeftes negeert, omdat je ‘ja’ zegt terwijl je eigenlijk ‘nee’ voelt. Of je ontdekt dat je in sociale kringingen jezelf overschreeuwt, omdat je bang bent om te verdwijnen in de groep. De vraag is: ben je dan trouw aan je hart, of ga je mee in wat de omgeving van je verwacht? Wanneer je eens per week of per dag de tijd neemt om te bedenken: “Heb ik vandaag geleefd vanuit mijn innerlijke waarheid?” kun je patronen gaan zien.
Sommige mensen merken dat ze zich pas ‘s avonds in bed realiseren hoe ze zich echt voelden tijdens een gesprek. Het kost tijd om contact te maken met je ware stem, omdat er misschien lagen van angst, schaamte of aangeleerde beleefdheid overheen liggen. Daar is niets mis mee. Zie het eerder als een uitnodiging om steeds een stukje dieper te duiken. Satya is als een lampje in je binnenste: het schijnt op je verlangens, je twijfels, je passies en ook op je onhandigheden. In plaats van jezelf te veroordelen, kun je dankbaar zijn dat je nu wéét wat er speelt. Want alleen in dat weten kun je veranderen.
Asteya & Brahmacharya: respectvol omgaan met energie
De derde yama, asteya, betekent ‘niet stelen’. Je kunt dat traditioneel interpreteren als ‘geen spullen van een ander meenemen’. De spirituele laag heeft echter te maken met de intentie achter je acties. Asteya nodigt je uit om na te gaan of je andermans aandacht, energie of bezittingen toe-eigent op manieren die niet in balans zijn. Soms steel je onbedoeld ruimte in een gesprek door altijd het hoogste woord te voeren. Andere keren probeer je iemand te manipuleren, zodat je iets krijgt wat je zelf niet durft te vragen. Ook dat kan een vorm van stelen zijn, namelijk de autonomie van een ander ontnemen.
Asteya in zelfreflectie is fascinerend omdat je kunt ontdekken waar je onbewust bang bent om tekort te komen. Misschien heb je het gevoel dat er niet genoeg waardering, liefde of geld is in de wereld, en handel je daarom vanuit een soort schaarste. In je gedachtes kun je dan snel jaloers, hebberig of controlerend worden. Door jezelf de vraag te stellen: “Vertrouw ik erop dat er genoeg is voor mij en anderen?” kun je ontdekken welke overtuigingen je drijven. Vaak ligt er onder het ‘steelen’ een diep verlangen naar veiligheid of bevestiging. Als je dat verlangen erkent, kun je leren hoe je het op een gezonde manier kunt vervullen.
En dan is er brahmacharya, de vierde yama, die soms controversieel wordt uitgelegd als ‘seksuele onthouding’. In de context van modern leven en zelfreflectie gaat brahmacharya eerder over het ‘bewust beheren van je energie’. Het idee is dat je niet overmatig opgaat in lust, verslavingen of afleidingen die je leegzuigen. In plaats daarvan kies je ervoor om je levensenergie (wat yogi’s prana noemen) met respect te behandelen.
Denk aan hoe veel we tegenwoordig scrollen op sociale media, tot laat in de nacht bingewatchen of ons verliezen in oneindige prikkels. Brahmacharya laat je je eigen gewoontes onderzoeken: “Waar gaat mijn energie naartoe, en bouwt dat me op of breekt het me af?” Je zou kunnen merken dat je beter slaapt en helderder denkt als je vroeger naar bed gaat. Of dat je sociale batterij niet leegloopt als je bewust kiest met wie of waar je tijd doorbrengt.
Zelfreflectie op brahmacharya is dan ook een speurtocht naar balans en intentie. Het vraagt niet om radicale onthouding van alles wat leuk is, maar wel om eerlijk te kijken hoe je jouw energie richt. Alledaagse vragen kunnen zijn: “Word ik blij en geïnspireerd als ik anderhalf uur door Instagram blader, of put het me uit?” en “Met wie kan ik écht verbinden, en waar verspil ik energie aan oppervlakkige interacties?” Op die manier ontstaat er een bewuste omgang met je prana, wat je vitaliteit en focus kan versterken.
Aparigraha: loslaten van angst en omarmen van vertrouwen
Aparigraha wordt vertaald als ‘niet-hebzuchtig zijn’ of ‘niet-hechten’. Waar asteya draait om niet stelen en brahmacharya om het matigen van impulsen, vraagt aparigraha je ook om te onderzoeken wat je allemaal vasthoudt uit angst. Dat kan gaan om materiële bezittingen – je verzamelt zo veel spullen dat je het overzicht kwijt bent – maar eveneens om emotionele bagage. Soms klamp je je vast aan mensen, relaties, gewoontes of zelfs aan een negatief zelfbeeld, omdat het vertrouwd voelt.
Om aparigraha als zelfreflectie te gebruiken, kun je nagaan in hoeverre je je identiteit ontleent aan wat je bezit, of aan hoe anderen je zien. Durf je los te laten wat je niet meer dient? Het loslaten op materieel vlak kun je oefenen door bijvoorbeeld je kledingkast of huis eens grondig uit te mesten. Elk item dat je vastpakt, kun je heel bewust bekijken: “Voegt dit nog waarde toe aan mijn leven, of hou ik het vast omdat het me een gevoel van schijnzekerheid geeft?” Door deze oefening merk je hoeveel energie je kunt vrijmaken wanneer je niet langer angstvallig alles vasthoudt.
Het boeiende is dat aparigraha gaat over veel meer dan enkel spullen. Stel, je bent ontzettend gehecht aan het idee dat je succesvol moet zijn in de ogen van familie of vrienden. Dan kan dat je gevangen houden in banen, relaties of gedragspatronen die je feitelijk niet gelukkig maken. Durf je die ‘labeltjes’ los te laten en te vertrouwen dat je ook zonder die uiterlijke status waardevol bent? Het kan zijn dat er diepgewortelde angst opduikt: angst om er niet bij te horen, om af te wijken, om een sprong in het onbekende te maken. Maar in die sprong schuilt juist de potentie tot innerlijke vrijheid.
Als je merkt dat het idee van loslaten je nerveus maakt, is dat een geweldig teken dat er iets belangrijks wordt aangeraakt. Het betekent meestal dat je op het randje staat van een doorbraak: je ziet waar je jezelf vastzet door gehechtheid aan zekerheid. Met aparigraha mag je vertrouwen op een meer vloeiende manier van leven, waarin je ruimte maakt voor nieuwe ervaringen en groei. Je laat niet los om alles kwijt te raken; je laat los om te openen voor iets wat groter is dan je angst.
De yamas dagen je uit om een bewuste levenshouding te ontwikkelen, waarin je niet wordt voortgedreven door angst, woede of hebzucht, maar ook niet vervalt in loze spiritualiteit. Ze zijn een brug tussen innerlijke reflectie en praktische ethiek, tussen persoonlijke groei en betrokkenheid bij de wereld. Sommige mensen merken al vrij snel na het integreren van deze principes dat hun relaties veranderen – zowel de relatie met zichzelf als met anderen. Je wordt misschien wat zachter, wat eerlijker, wat opener voor het avontuur dat het leven kan zijn.
De kern van al deze yamas ligt in zelfobservatie, moed en compassie. Zonder moeiteloze ‘perfectie’ na te streven, kun je elke dag een stukje bewuster worden van hoe je denkt, voelt en handelt. En dat is waar de magie schuilt: niet in het slaafs volgen van regels, maar in het liefdevol leren kennen van jezelf, je schaduwen en je licht. Daar zit de ware kracht van de yamas, die al duizenden jaren door yogi’s en zoekers worden ervaren als bron van wijsheid. ✌️
